DEVELOPMENT CENTERS OP MAAT VAN FAMILIEBEDRIJVEN

Nagenoeg elk familiebedrijf droomt ervan om de opgebouwde onderneming succesvol door te geven aan de volgende generaties. In de praktijk blijkt die overdracht echter vaak complex en vol uitdagingen. Diverse factoren kunnen het proces bemoeilijken of zelfs doen ontsporen. Niet zelden leidt dit ertoe dat familiebedrijven reeds na de eerste of tweede generatie worden verkocht, of dat de activiteiten volledig worden stopgezet.

Een succesvolle overdracht is een complex proces en hangt af van heel wat factoren. Zowel de generatie die geleidelijk loslaat als de generatie die wil overnemen spelen hierin een sleutelrol. Heldere afspraken, een doordachte organisatiestructuur en transparante communicatie vormen de basisvoorwaarden voor succes.

Wat echter vaak over het hoofd wordt gezien, is de cruciale rol van het familiesysteem in dit proces, en hoe de verschillende subsystemen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en elkaar beïnvloeden.

Daarnaast is het van groot belang om het talent en potentieel van de volgende generatie juist in te zetten. In ons unieke development center dat we ontwikkelden op maat van familiebedrijven, verbinden we beide elementen. Zo benaderen we het talent van de volgende generatie op een objectieve manier in het holistische geheel van het familiebedrijf en het familiesysteem.

Zet ze aan de slag

Vaak beslissen familiebedrijven om de volgende generatie aan de slag te laten gaan en hen op de werkvloer de kneepjes van het vak te leren. Dit kan een waardevol vertrekpunt zijn, waarbij zij de organisatie in zijn verschillende facetten leren kennen. Voor de effectieve overdracht van generatie op generatie zien we echter ook een aantal beperkingen in deze methode.

Zo zien we dat de overdracht van taken en verantwoordelijkheden vaak gebeurt op basis van de operationele noden, en minder op basis van persoonlijke ambitie of potentieel. Of iemand al dan niet voldoende capaciteiten of motivatie heeft om competenties te ontwikkelen, wordt in deze methode vaak proefondervindelijk vastgesteld. Dit kan problematisch zijn wanneer blijkt dat de verwachtingen niet worden waargemaakt en de persoon niet (snel genoeg) groeit in de rol. Wat gebeurt er dan? Neemt men hem of haar bepaalde verantwoordelijkheden opnieuw af? Of probeert men het nogmaals met een andere rol? Dit kan bovendien het loslaatproces van de ondernemer zelf bemoeilijken. De ondernemer voelt soms de nood om in te grijpen en verantwoordelijkheden terug naar zich toe te trekken.

Deze aanpak is tijdrovend en brengt de nodige financiële inspanningen met zich mee (denk daarbij onder andere aan het minder efficiënt en effectief draaien van de onderneming). Bovendien blijft de focus te sterk gericht op de operationele werking van de organisatie, en wordt er vaak voorbij gegaan aan de interpersoonlijke dynamieken of de totale puzzel die voor de familie en het familiebedrijf zou moeten worden gelegd.

De essentials voor de Next Gen

Voor een holistische aanpak is het belangrijk om het familiebedrijf als geheel te beschouwen. Het gaat daarbij niet enkel om de operationele competenties van de volgende generatie, maar evenzeer om de kwaliteiten die essentieel zijn voor het bewaken en voortzetten van de familiale waarden en legacy.

Door wetenschappelijk onderzoek te combineren met onze jarenlange ervaring in familiebedrijven ontwikkelden we enkele jaren geleden het Next Gen Essentials-model. Dit model brengt in kaart welke kwaliteiten doorslaggevend zijn voor een succesvolle overdracht tussen generaties binnen het familiebedrijf.

Model: 9 Next Gen Essentials – Kwaliteiten voor een succesvolle overdracht in familiebedrijven

Het model werd vertaald naar competenties met specifieke gedragsindicatoren. Op die manier biedt het een objectieve basis om voor de ‘Next Gen’ in een familiebedrijf in kaart te brengen: op welke aspecten ze reeds competenties ontwikkeld hebben, welk potentieel ze verder kunnen ontwikkelen, en wat minder bij hen past.

Potentieel in beeld: Development Center op maat van het Familiebedrijf

Om de Next Gen Essentials op een kwalitatieve en objectieve manier in beeld te brengen, is er nood aan een Development Center op maat van het familiebedrijf als geheel. Een Development Center is een gestandaardiseerde en gestructureerde methode waarbij we, aan de hand van meerdere meetinstrumenten, de competenties én het ontwikkelpotentieel van de volgende generatie in kaart brengen.

Daar waar klassieke assessmentoefeningen erop gericht zijn om de functiegerichte competenties binnen de organisatie in beeld te brengen, was er in deze context nood aan tools die de brede scope van de Next Gen Essentials in beeld kunnen brengen.

Van Havermaet ontwikkelde enkele assessmentoefeningen die hieraan tegemoet komen. Dit in samenwerking met verschillende interne experten uit diverse disciplines, en een erkende ontwikkelaar van selectietools. Naast de klassieke persoonlijkheids- en motivatievragenlijsten en capacitaire proeven, dagen we de deelnemer uit in zowel een business case als een rollenspel dat zich volledig situeert in de complexiteit van een (fictief) familiebedrijf. We toetsen de Next Gen Essentials gericht op een aantal specifieke meetpunten. De aanpak van de deelnemer wordt gestructureerd geanalyseerd, wat – samen met de overige observaties binnen het development center – een onderbouwde inschatting mogelijk maakt van de mate waarin de deelnemer de Next Gen Essentials vandaag reeds inzet, en in hoeverre ze verder ontwikkelbaar zijn in de nabije toekomst.

Naast de op maat gemaakte cases werken we ook met een specifieke en op maat gemaakte waardenvragenlijst die inzicht biedt in de persoonlijke waarden van de deelnemer. In de context van een familiebedrijf zijn deze waarden immers niet vrijblijvend, aangezien ze vaak het fundament vormen van de bedrijfsvoering en cultuur. Tot slot zal ook in het competentie- en motivatiegericht interview vertrokken worden vanuit het breder geheel van het familiebedrijf en de daarbij horende Essentials.

Talent als cruciaal onderdeel van de overdracht

Met de resultaten van dit Development Center kan zowel op individueel niveau als op familiaal niveau de puzzel gelegd worden voor de talentoverdracht tussen generaties. Wie neemt welke rol op in het bedrijf, in de Raad van Bestuur/Advies of in de Familieraad? Waar zijn de Next Gens complementair? Welke vaardigheden of perspectieven ontbreken nog? Het Development Center dient hierin als een waardevolle leidraad, maar het is minstens even belangrijk om het gesprek tussen – én binnen – de generaties open te trekken. Op die manier wordt de puzzel gelegd op korte, maar ook op lange termijn en kunnen groeitrajecten gericht worden ingezet.

Hoewel talent een bepalende factor is in het overdrachtstraject, is het zelden een element dat op zichzelf staat. Doorgaans wordt het opgenomen als onderdeel van het totale proces van overdracht dat zelfs al enkele jaren voor een effectieve overdracht op vlak van eigenaarschap kan plaatsvinden.

Dit proces vraagt de nodige tijd en zorg om zowel juridisch en fiscaal goed voorbereid te zijn. Maar even cruciaal is het aandacht geven aan de onderliggende familiedynamiek. Emoties, waarden en individuele belangen spelen vaak een stille, maar krachtige rol. Het opstellen van een familiecharter kan daarbij een waardevol hulpmiddel zijn om belangrijke thema’s bespreekbaar te maken en eventuele gevoeligheden bloot te leggen. De sleutel tot een succesvolle generatiewissel ligt in het samenbrengen van alle bouwstenen: juridische, fiscale, emotionele, relationele én talentgerichte elementen.

Conclusie

Voor familiebedrijven waar de volgende generatie in beeld komt is het waardevol om hen vanuit verschillende dimensies van het bedrijf te leren kennen. Om de groei naar de toekomst gericht in te zetten, en zowel de huidige als de opvolgende generatie voor te bereiden op de overdracht van verantwoordelijkheden, bewijst een meer diepgaande aanpak zijn waarde.

Door de volgende generatie een Next Gen Essentials Development Center te laten doorlopen, krijgen zij een goed beeld van waar zij vandaag staan, welke groeipaden zij kunnen aanvatten, en hoe zij dit groeitraject kunnen aanpakken. Dit is niet alleen waardevol voor hun persoonlijke ontwikkeling, maar vormt ook een cruciaal onderdeel van een holistisch overdrachtstraject. Het biedt de volgende generatie de handvatten die nodig zijn om in gesprek te gaan tussen én binnen de generaties, zodat ze samen de puzzel voor de toekomst kunnen leggen.

Een duurzame overdracht vergt meer dan het verdelen van verantwoordelijkheden. Het vraagt om het verbinden van inzichten op het vlak van talent met andere cruciale pijlers van het overdrachtsproces: de juridische en fiscale structuur, de emotionele realiteit en de relationele dynamiek.